Nieuws

Ammoniakemissie per hectare gedaald in 2018 op Koeien & Kansen-bedrijven

Gepubliceerd op
10 september 2019

De gemiddelde ammoniakemissie per hectare op de Koeien & Kansen-bedrijven is in 2018 met 7 procent gedaald ten opzichte van 2017. Vooral minder melk per hectare door het houden van minder koeien en een groter bedrijfsoppervlak hebben geleid tot deze daling.

De gemiddelde ammoniakemissie op de Koeien & Kansen-bedrijven komt in 2018 uit op ongeveer 67 kilogram H3/ha. Dit is gemiddeld ruim 5 kg minder. Met 67 kg NH3/ha voldoet het gemiddelde Koeien & Kansen-bedrijf aan de voorwaarde van het topniveau van Planet Proof. Hiervoor geldt een maximum van 75 kilogram NH3 per hectare.

Mest verdunnen

Tien Koeien & Kansen-deelnemers hebben in 2018 hun mest verdund met water. Zes bedrijven (1,3,4,5,11 en 16) verdunnen alle mest. Zij verminderen hiermee de emissie van ammoniak bij uitrijden ongeveer met 40% ten opzichte van het niet verdunnen van de mest. Vier bedrijven (6,7,10 en 14) verdunnen een gedeelte van de mest. De KringloopWijzer van 2018 rekende overigens nog niet met lagere emissie bij verdunnen van mest, omdat de overheid dit emissiearme systeem nog niet had erkend voor het jaar 2018. In Figuur 1 is daarom het effect van mest verdunnen niet meegenomen en komt de ammoniakemissie in de praktijk op een gemiddeld Koeien & Kansen-bedrijf dus nog lager uit dan 67 kilogram NH3/ha.

Niet alle bedrijven hebben lagere ammoniakemissie

guur 1: Ammoniakemissie per ha op Koeien & Kansen-bedrijven in 2016, 2017 en 2018 (effect mest verdunnen niet meegenomen)
guur 1: Ammoniakemissie per ha op Koeien & Kansen-bedrijven in 2016, 2017 en 2018 (effect mest verdunnen niet meegenomen)

Uit figuur 1 blijkt dat de meeste Koeien & Kansen-bedrijven in 2018 een lagere ammoniakemissie hebben dan in 2017. Opvallend is dat bedrijf 7 (+18%) en bedrijf 8 (+9%) in 2018 een hogere ammoniakemissie hadden dan in het jaar ervoor. Op bedrijf 7 is de stalemissie gelijk gebleven maar is de emissie bij drijfmest toedienen fors toegenomen. Dit bedrijf heeft in 2018 minder geweid en minder drijfmest afgevoerd zodat er meer stikstof met dierlijke mest is toegediend dan in 2017. Ook is de manier van mest toedienen op dit bedrijf veranderd: van 100% zodenbemesten in 2017 naar 70% mest toedienen met de sleufkouter in 2018. Overigens verdunt dit bedrijf vanaf 2018 wel een gedeelte van de drijfmest bij toedienen en is het effect hiervan niet meegenomen in de KringloopWijzerberekening van de ammoniakemissie.

Op bedrijf 8 is de emissie bij toedienen toegenomen door een hogere drijfmestgift dan in 2017.

Invloed intensiteit

Twaalf bedrijven hebben in een lagere ammoniakemissie per hectare gerealiseerd.Vooral de emissies op de bedrijven 2, 3 en 9 dalen fors met respectievelijk 31%, 23% en 27%.

Figuur 2: Aantal melkkoeien per bedrijf op Koeien & Kansen-bedrijven in 2017 en 2018.
Figuur 2: Aantal melkkoeien per bedrijf op Koeien & Kansen-bedrijven in 2017 en 2018.

De drie bedrijven die fors minder ammoniak per hectare uitstoten zijn een stuk extensiever geworden. Waarschijnlijk beïnvloed door het systeem van fosfaatrechten is het aantal koeien op alle Koeien & Kansen-bedrijven afgenomen, terwijl de gemiddelde jongveebezetting in 2018 op de Koeien & Kansen-bedrijven gelijk is gebleven.

Figuur 2 laat zien dat een gemiddeld Koeien & Kansen-bedrijf in 2018 ongeveer 7 melkkoeien minder aanhoudt dan in 2017. Op de bedrijven 2, 3 en 9 krimpt de veestapel in 2018 met respectievelijk 11, 8 en 9 koeien. Dit is iets meer dan de gemiddelde krimp. De verlaging van de ammoniakuitstoot op deze drie bedrijven wordt, naast minder vee aanhouden, vooral veroorzaakt door de toegenomen bedrijfsoppervlakte.

 Figuur 3: Oppervlakte grond per bedrijf op Koeien & Kansen-bedrijven in 2017 en 2018.
Figuur 3: Oppervlakte grond per bedrijf op Koeien & Kansen-bedrijven in 2017 en 2018.

Figuur 3 laat zien dat de bedrijven 2, 3 en 9 in 2018 respectievelijk 8, 10 en 17 hectare meer hebben dan in 2017. Hierdoor nam de intensiteit op deze bedrijven af met respectievelijk 4500, 5400 en 9600 kilogram melk per hectare. Op een gemiddeld Koeien & Kansen-bedrijf daalde de intensiteit in 2018 met 1800 kilogram melk per hectare. Dit is toe te schrijven aan het feit dat de ondernemers gemiddeld 5% minder koeien aanhielden en hun bedrijfoppervlakte verruimden met 5% extra grond.

Krimp geen garantie voor lagere ammoniakemissie

Dit artikel laat zien dat minder dieren aanhouden in veel gevallen samengaat met een lagere ammoniakemissie. Er zijn echter ook bedrijven die ondanks minder dieren aanhouden meer ammoniak uitstoten door een hogere emissie bij mest toedienen. Dit kan wanneer het bedrijf minder drijfmest heeft afgevoerd en meer heeft toegediend dan het jaar ervoor. Ook kan verandering van de manier van toedienen een rol spelen.

Bedrijven die de ammoniakemissie per hectare fors hebben gereduceerd hebben dit vooral gedaan door meer grond aan te kopen. Hierdoor is de uitstoot van ammoniak vanuit de stal over meer hectares verdeeld.

 

Ontstaan van ammoniakemissie op melkveebedrijven

Door afbraak van eiwitten tijdens het verteringsproces in het lichaam komt ureum vrij die met urine wordt uitgescheiden. Ureum wordt omgezet in ammoniak onder invloed van het enzym urease. Urease zit in mest (faeces). Ammoniak is onder normale omstandigheden een gasvormige en vluchtige stof omdat het kookpunt op -33 °C ligt. Ammoniak lost echter gemakkelijk op in water waardoor het als NH4+ in oplossing blijft (concentratie evenwicht afhankelijk van o.a. temperatuur, pH en hoeveelheid water). Emissie van ammoniak vindt vooral plaats wanneer urine in contact komt met mest en lucht (groter verdampingsoppervlakte, dus meer ruimte voor ammoniak om te ontsnappen). Emissie van ammoniak gebeurt vooral in de stal, als faeces en urine bij elkaar komen en drijfmest ontstaat, en tijdens het uitrijden van mest wanneer deze in aanraking komt met lucht. Ook kan bij toedienen van kunstmest ammoniak vrijkomen als ammonium in aanraking komt met een vochtige bodem. De variatie in ammoniakemissie is groot op verschillende bedrijven.